Mae eich adborth chi'n bwysig iawn wrth brofi fersiwn beilot Geirfan. P'un ai ydych chi eisiau beirniadu, canmol, neu ofyn cwestiwn, basai hi'n hyfryd i glywed wrthoch chi! Anfonwch ebost neu dewch i gael sgwrs ar Mastodon neu ar Trydar.

Cyflwyniad i Geirfan

Geiriadur sy'n geiriau sy'n digwydd fwya aml yn Gymraeg yw Geirfan. Mae'r cynnwys yn arbennig o addas at oedolion sy'n dysgu, yn ogystal ag unrhyw un sy angen esboniad clir, cynhwysfawr o ystyr geiriau Cymraeg cyffredin.

Ar y dudalen yma, y nod yw eich helpu chi i ddeall beth yw Geirfan a sut i'w defnyddio. Os nad yw'ch cwestiwn wedi'i hateb yma, croeso mawr i chi gysylltu a fi. Safle dan ddatblygiad fydd hwn am y blynyddoedd nesa yma, a bydd eich adborth a'ch cwestiynau chi'n bwysig dros ben i ddyfodol Geirfan.

Croeso gan y Golygydd, Bethan Tovey-Walsh A photograph of Bethan Tovey-Walsh, a middle-aged white woman wearing glasses and smiling at the camera. She is wearing a T-shirt with the French words 'Madame est insolente' on it.

Croeso mawr i chi at wefan Geirfan, geiriadur ar-lein sy'n canolbwyntio ar ddarparu gwybodaeth cynhwysfawr am eiriau mwyaf aml-eu-defnydd y Gymraeg cyfoes.

Dechreuodd Geirfan fel ffordd o arddangos potensial y data a grëwyd fel rhan o brosiect ymchwil i adeiladu rhestri geiriau ar sail amlder drwy ddefnyddio data corpws CorCenCC. Roedd brwdfrydedd bwrdd ymgynghorol y prosiect, ynghyd ag adborth defnyddiol iawn gan ddysgwyr ar ddrafftiau o gofnodion geiriadur cynnar, yn hwb i greu'r wefan hon fel safle i dyfu a datblygu cynnwys geiriadurol o ddefnydd i ddysgwyr (ac eraill). Mae'n bwysig cydnabod cefnogaeth y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol (ESRC) tuag at y prosiect ymchwil gwreiddiol hwn.

Hoffwn ddiolch o galon i Emyr Davies, Dawn Knight, Steve Morris, a Helen Prosser. Heb eu cefnogaeth a'u cyngor doeth, dichon na fyddai Geirfan yn bodoli. Diolch mawr, hefyd, i Eirian Conlon o'r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol a recordiodd clipiau sain Cymraeg y Gogledd sydd ar gael ym mhob un o'r 60 cofnod cyntaf yn y geriadur.

Ar ochr dechnegol Geirfan, diolch i Marc Morris o'r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol am ei gefnogaeth ac am cynnig ei amser i drafod datblygiad cynnar y wefan. Cefais gymorth hefyd gan Norm Tovey-Walsh, sy'n hwyaden rwber heb ei ail! Rhoddodd Steff Thomas adborth manwl ar gynnwys cynnar Geirfan, a chefais imprimatur amhrisiedig gan Michael Sperberg-McQueen ar arddull a dyluniad y wefan.

Afraid dweud mai arnaf i mai'r bai am unrhyw wallau sy'n parhau i fod yng Ngeirfan.

Cwestiynau Cyffredin
Pam yr enw Geirfan?
Gair portmanteau yw Geirfan, canlyniad dod a'r geiriau gair a man at ei gilydd.
Byddwch chi'n gweld yr un newid i lafariaid gair pan fydd yn ymddangos fel rhan o eiriau eraill, fel geiriadur a geirfa.
Pwy sy wedi creu Geirfan?
Ysbrydolwyd Geirfan yn wreiddiol gan brosiect i greu rhestri geiriau Cymraeg aml-eu-defnydd, yn addas at ddysgwyr. Roedd tîm y brosiect yn cynnwys ymchwilwyr o Brifysgol Caerdydd, gan gynnwys arweinydd y prosiect Dawn Knight a'r prif ymchwilydd Bethan Tovey-Walsh, ynghyd â bwrdd ymgynghorol yn cynnwys cydweithwyr o'r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol (Helen Prosser), CBAC (Emyr Davies), a CorCenCC (Steve Morris).
Crewyd gwefan Geirfan gan Bethan Tovey-Walsh, er mwyn dangos sut y gellir defnyddio data'r prosiect fel sail ar gyfer deunyddiau dysgu Cymraeg.
Sut ydych chi'n dewis y geiriau sy'n cael eu cynnwys yn Geirfan?
Seiliwyd rhestr eiriau Geirfan ar y rhestr o 500 eiriau a grëwyd gan y brosiect academaidd disgrifiwyd uchod. Rhestr ydy hi o'r geiriau rydych chi fwya tebygol o ddod ar eu traws mewn Cymraeg cyfoes, gyda rhai newidiadau i'r rhestr ar sail adborth gan diwtoriaid Cymraeg am y mathau o eirfa sydd fwya defnyddiol i'w myfyrwyr.
Ar hyn o bryd, rydym yn gweithio o restr o tua 600 o eiriau. Cafodd y rhestr yma ei llunio gan ddefnyddio data o CorCenCC, y Corpws Cenedlaethol Cymraeg Cyfoes. Casgliad ydy CorCenCC o dros 11 miliwn o eiriau o Gymraeg llafar, ysgrifenedig, ac electronig gafodd eu casglu yn ystod y deng mlynedd diwetha. Mae'n cynrychioli'r corpws mwya o Gymraeg cyfoes mewn bodolaeth, ac mae'n taflu goleuni amhrisiadwy ar sut mae'r Gymraeg yn cael ei defnyddio heddiw.
O'r rhestri amrwd o'r geiriau mwya aml eu defnydd yn CorCenCC, gweithiodd y tîm i greu rhestr graidd o eitemau geirfa fyddai'n fwya defnyddiol i ddysgwyr ar lefelau A1/A2. Roedd y cam yma yn cynnwys ystyried barn tiwtoriaid Cymraeg ar ba mor ddefnyddiol fyddai mathau gwahanol o eirfa, a datblygu egwyddorion er mwyn nodi geiriau nad oedden nhw'n addas ar gyfer geiriadur i ddysgwyr. Os hoffech weld y rhestri amlder, a chanfod mwy ynglyn â'r broses o lunio rhestri'n addas at ddysgwyr, mae canlyniadau'r prosiect ar gael yma. (Mae papur academaidd hefyd ar y gweill; ychwanegaf ddolen yma pan fydd ar gael.)
Cafodd y chwe deg gair cyntaf i'w hychwanegu i fersiwn beilot Geirfan eu dewis er mwyn dangos ystod lawn y cynnwys; fodd bynnag y nod yw ychwanegu at y geiriadur dros amser. Felly mae ambell deulu o eiriau yma sy'n perthyn yn agos, ond hefyd mae eraill a all ymddangos fel tasen nhw wedi cael eu dewis ar hap. Mae'r rhain bron bob amser yn enghreifftiau o fathau penodol o eiriau roedd angen eu cynnwys er mwyn profi sut byddai'r safle yn gweithio a dangos beth allai Geirfan ei wneud.
Ar gyfer pwy mae Geirfan?
Mae'r brif gynulleidfa yn cynnwys unrhyw un sy'n dysgu Cymraeg. Gan ein bod ni'n canolbwyntio ar hyn o bryd ar greu cofnodion ar gyfer y geiriau mwya cyffredin yn y Gymraeg, mae'r geiriadur yn fwy tebygol o fod yn ddefnyddiol i ddechreuwyr (lefelau A1/A2). Fodd bynnag, mae'r cofnodion yn gynhwysfawr ac yn rhoi llwyth o wybodaeth ychwanegol, fel dyfyniadau, awgrymiadau am sut i'w defnyddio, gwybodaeth am wreiddiau geiriau, a rhestri o eiriau cysylltiedig. Rydym yn gobeithio y bydd y nodweddion hyn yn ddefnyddiol i ddysgwyr ar unrhyw lefel, a hefyd efallai i siaradwyr rhugl y Gymraeg.
Gallai Geirfan fod yn ddefnyddiol hefyd i athrawon, a rhieni plant mewn addysg cyfrwng Cymraeg.
Ydy Geirfan yn addas i blant?
Nod Geirfan yw rhoi gwybodaeth gynhwysfawr am y geiriau sy'n cael eu rhestru yn ein geiriadur, gan gynnwys unrhyw ystyron tramgwyddus, neu ystyron sy'n ymwneud â phynciau sensitif. Mae cynnwys yr ystyron yma yn hanfodol fel gall dysgwyr osgoi defnyddio gair tramgwyddus yn ddamweiniol neu greu double entendre yn anfwriadol. Fodd bynnag, mae'n golygu efallai byddai'n well gennych chi edrych ar y cynnwys ymlaen llaw cyn ei ddangos i blant iau.
Hefyd, gallai'r iaith sy'n cael ei defnyddio ar gyfer diffiniadau ac esboniadau yn Geirfan fod yn anodd i blant iau. Rydyn ni'n credu bod oedolion sy'n dysgu yn elwa o allu dod o hyd i wybodaeth fanwl am yr eirfa maen nhw'n ei dysgu. Felly, ein nod yw creu diffiniadau trylwyr a chynhwysfawr, yn hytrach na rhai syml. O ganlyniad i hynny, mae'n debyg na fydd ein diffiniadau o fewn cyrraedd i blant nes eu bod nhw yn eu harddegau hwyr.
I grynhoi: unwaith bydd plentyn wedi cyrraedd oedran pan all elwa o dddefnyddio geiriaduron oedolion, ac unwaith rydych chi'n hapus i roi caniatâd iddyn nhw wneud hynny, gall Geirfan fod yn addas iddyn nhw. Fel gyda llawer o gynnwys ar-lein arall, fodd bynnag, basen ni'n eich annog chi i wirio'r safle eich hunan os ydych chi'n pryderu am ba mor addas ydy e i'ch plentyn chi.
Sut ydych chi'n dewis dyfyniadau enghreifftiol?
Mae tri math o enghreifftiau yn cael eu defnyddio yn Geirfan:
  1. enghreifftiau o air penodol yn cael ei ddefnyddio, wedi'u codi'n uniongyrchol o CorCenCC
  2. enghreifftiau o air penodol yn cael ei ddefnyddio, wedi'u haddasu o CorCenCC
  3. enghreifftiau wedi'u creu o air penodol yn cael ei ddefnyddio
Mae modd dod o hyd i ddyfyniadau Math (1) yng nghorpws CorCenCC yn union fel maen nhw'n ymddangos yn Geirfan (DS: mewn rhai achosion, mae'r enghreifftiau'n cynnwys newidiadau i briflythrennau ar ddechrau brawddegau ac atalanodi ar eu diwedd). Mae Math (2) yn ddyfyniadau o CorCenCC lle roedd angen newidiadau bach er mwyn eu gwneud nhw'n addas i Geirfan. Roedd hyn yn cynnwys, er enghraifft, dynnu rhannau o frawddeg allan er mwyn ei gwneud yn fyrrach, cywiro gwallau teipio, a rhoi geiriau eraill i mewn yn lle rhai anarferol/anodd fel y byddai'n haws i ddysgwr A1/A2 eu deall.
Mae dyfyniadau Math (3) ond yn cael eu defnyddio pan nad oes deunydd addas ar gael yn CorCenCC. Rheswm cyffredin dros ddefnyddio enghraifft wedi'i chreu yw dangos treiglad anarferol cytsain ddechreuol.
Hyd yn oed pan fydd rhaid defnyddio enghraifft Math (3), seilir y frawddeg ar ddata CorCenCC pan fo'n bosib. Defnyddir gwybodaeth am eiriau sy'n ymddangos gyda'i gilydd yn aml, er enghraifft, er mwyn sicrhau mae geirfa sy'n cyd-ddigwydd yn naturiol gyda'r gair ffocws sydd yn y frawddeg.
Pa mor fawr fydd Geirfan pan fydd wedi cael ei gorffen?
Chwe chant o gofnodion yw'r targed cyntaf. Ar ôl hynny, gewn ni weld!

Ysbrydolwyd y wefan hon gan brosiect a gynhaliwyd gan ymchwilwyr o Brifysgol Caerdydd, ynghŷd â'r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol a CBAC/WJEC, ac a ariannwyd gan Impact Acceleration Account (IAA) y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol (ESRC).

Seilir nifer o frawddegau ac esiamplau'r geiriadur ar ddata CorCenCC, Corpws Cenedlaethol Cymraeg Cyfoes.

Cyfrifoldeb llwyr Bethan Tovey-Walsh ydy cynnwys, polisi golygyddol, a phresenoldeb cyfryngau-cymdeithasol Geirfan. Sonir am unigolion neu cyrff eraill mewn cysylltiad â Geirfan er mwyn cydnabod a gwerthfawrogi eu cyfraniadau at ddatblygu'r wefan a'r geiriadur; fodd bynnag, nid yw hyn yn golygu eu bod yn cytuno ag unrhyw agweddau (boed yn amlwg neu'n ymhlyg) a fynegir fel rhan o brosiect Geirfan, na chwaith eu bod yn gyfrifol am gamgymeriadau yng nghynnwys Geirfan.

Creative Commons Licence
Ag eithrio dyfyniadau a gymerwyd yn syth o ddata CorCenCC, mae holl cynnwys Geirfan gan Bethan Tovey-Walsh ar gael dan drwydded Creative Commons Attribution 4.0 International License. Mae hyn yn golygu y gallwch ddefnyddio cynnwys Geirfan fel y mynnwch, ond rhaid i chi gydnabod mai o Geirfan y daeth y cynnwys.